Bavianar
| Bavianar | |
.jpg)
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Pattedyr Mammalia |
| Orden: | Primatar Primates |
| Familie: | Dyreapar Cercopithecidae |
| Underfamilie: | Cercopithecinae |
| Slekt: | Bavianar Papio Erxleben, 1777 |
Bavianar er ei gruppe apar i smalnaseapefamilien. Dei er nært i slekt med mandrill, drill og gelada. Bavian finst hovudsakleg i Afrika, men nokre lever også i Midtausten. Dei lever mest på savannar og sletter, men finst også i fjellstrok. Bavianar er mindre utsette for utrydding enn andre primatar. Berre ein art, raudbavian (Papio papio), er rekna som «nær truga» av IUCN.
Skildring
[endre | endre wikiteksten]Alle bavianartane har lange, hundeaktige snutar, tettsittjande auge, tjekk pels bortsett frå på snuten, kort hale og kraftige kjevar. Augo ligg djupt under den framskotne augebrynskanten. Kroppen og lemmane er sterke. Som regel er det ein viss skilnad mellom kjønna, både i storleik, farge og tenner. Bavianar går som regel på fire på marka, og klatrar opp i tre ganske sjeldan. Ofte støttar dei seg med den eine armen og bruker den andre til å plukka gras dei et.
Som oftast held mange individ seg saman i store flokkar. De kan leva i harem sett saman av ein hann og fleire hodyr. Fleire mindre slike harem kan til saman danna ein større flokk. Nokre arter lever i lausare grupper.
Bavianaer er altetarar. Dei tek til seg uike slag plantekost, men et også virvellause dyr og kjøt. Dei kan fanga større dyr og går av og til til åtak på husdyr. Tidvis kan dei til og med vera kannibalar.
Bavianer kan vera svært aggressive. I ein flokk hender det ofte at det er voldsomme slostkampar mellom leiande hannar.
Bavianar i kulturen
[endre | endre wikiteksten]Det gamle Egypt
[endre | endre wikiteksten]I det gamle Egypt rekna ein bavianar som heilage, og var freda. Nokre blei mumifiserte. Guden Babi som var knytt til å dømma dei døde i underverda hadde bavianskikkelse. Gravguden Hapi hadde typisk bavianhovud og Tot, som også dømde døde, blei tidvis avbilda som ein bavian. Bavianar er nemnde i Den egyptiske daudeboka.
Sanfolket
[endre | endre wikiteksten]Sanfolkmytologi nemner bavianar ulike stader. Ofte blir dei rekna som vonde menneske som er blitt omgjorte til bavianar for sin råe oppførsel. På klippemåleri finn ein av og til individ som er halvt bavian og halvt menneske.
Artar
[endre | endre wikiteksten]Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Bavianer» frå Wikipedia på bokmål, og «Bavian» frå Wikipedia på svensk den 28. desember 2012.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- (en) bavianar i Encyclopedia of Life
- (en) bavianar i Global Biodiversity Information Facility
- (en) bavianar hos Fossilworks
- (en) bavianar hos ITIS
- (en) bavianar hos NCBI
- (en) Kategori:Papio – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Papio – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Papio – detaljert informasjon på Wikispecies
