Freeware

Freeware (англ. free "үнэгүй" болон ware "бараа") гэдэг нэршил нь тухайн програмыг зохиогч нь нийтийн хэрэглээнд үнэ төлбөргүйгээр ашиглах зориулалттай гаргасан програмуудыг хэлдэг. Гэхдээ эх код нь нууцлагдсан эсвэл дахин хуваарилагдахыг хориглосон зэрэг нэг буюу хэд хэдэн хэрэглээний эрхийг хязгаарласан байдаг. Freeware нь Commercial software-аас ялгарах онцлог нь ихэвчлэн ашгийн төлөө худалдаалагддаг боловч “шагналт” бүтээгдхүүний marketshare]-д тэлэх зорилгоор бизнес эсвэл арилжааны зориулалтаар ямар ч үнэгүй тараагдаж магадгүй юм. Free Software Foundation-ийн мэдээлсэнээр "төлбөргүй програм" нь сул тодорхойлогдсон категори бөгөөд энэ нь тодорхой хүлээн зөвшөөрөгдсөн тодорхойлолт байдаггүй. Гэсэн хэдий ч FSF ийн хэлж буйгаар энэ нь үнэгүй програм хангамжаас ялгагдсан байх ёстой юм. Хаалттай эх үүсвэр Freeware-д Adobe reader болон Skype багтдаг нь бидний сайн мэдэх жишээ юм.

Түүх

Andrew Fluegelman 1982 онд өөрийн зохиосон PC-Tаlk гэж нэрлэгдэх харилцааны програмаа зарахаар болсон үедээ Freeware гэх нэр томъёог анх зохиосон гэхдээ өртгөөс нь болж уламжлалт арга ашиглан тараахыг хүсээгүй. Fluegelman үнэндээ shareware-д хамаарах одоогийн үйл ажиллагаагаар дамжуулан PС-Talk-ийг тараасан бөгөөд Freeware-ийн одоогийн хэрэглээ нь Fluegelman-ий анхны үзэл баритлалтай тохирдоггүй. Freeware нэр томъёо нь зөвхөн зөвшөөрөгдөөгүй эх кодтой үед гүйцэтгэх боломжтой програмыг чөлөөлөхийн тулд 1980-аас 1990-ээд оны үед ашиглагдаж байсан.

Шалгуур

Программ хангамжийн лиценз Freeware шиг програм хангамжийн ангилал нь ямар ч төлбөргүйгээр тусгай зөвшөөрөгдсөн байдаг бөгөөд энэ нь хязгааргүй хугацаанд бүрэн ажиллагаатай эсвэл shareware шиг арилжаанд байгаа бүрэн ажиллагаатай хувилбартай үндсэн үүрэгтэй байж болно. Чөлөөт програм хангамжийн ялгаа нь зохиогч үргэлж хэрэглэгчийн эрх болон ашиглах, хуулах тараах, өөрчлөлт оруулах, эх код эсвэл програм хангамжийн үүсмэл бүтээл хийх эрхийг багтаасан нэг эсвэл хэд хэдэн эрхийг шаарддаг. Програм хангамжийн лиценз нь ашиглалтын төрөлдөө янз бүрийн нэмэлт хягаарлалт тавьж болно. Жишээлбэл зөвхөн хувийн хэрэгцээнд , хувийн хэрэглээ, хувь хүний хэрэглээ, ашгийн бус хэрэглээ, арилжааны бус хэрэглээ, эрдэм шинжилгээний хэрэглээ, боловсролын хэрэглээ, ашиглах, буяны болон хүмүүнлэгийн байгууллагад ашиглах, цэргийн бус ашиглалт олон нийтийн байгууллага, энэ төрлийн бусад янз бүрийн хослол тус буяны болон хүмүүнлэгийн байгууллага болон хязгаарлалтын эдгээр төрлөөс бусад янз бүрийн хослол эсвэл олон нийтийн байгууллага зэрэг юм. Жишээ нь тусгай зөвшөөрөл нь хувийн болон арилжааны бус хэрэглээнд чөлөөтэй байж болно. Програм хангамжийн лиценз нь өөр бусад төрлийн хязгаарлалтуудыг шаардаж болно. Үүнд хязгаарлагдсан сүлжээн дээрх хэрэглээ, сервер дээрх хязгаарлагдсан хэрглээ, бусад програм хангамжийн зарим төрөл эсвэл зарим техник хангамжийн төхөөрөмжүүд хослол дахь хязгаарлагдсан хэрэглээ зохиогчийн вэбсайтаас ондоо интернэт даяарх холбоос хориглогдсон хуваарилалт, хязгаарлагдсан хуулбарын тоо гэх мэт.

Програм хангамжийн лицензийн бусад төрөлтэй холбогдох нь Freeware нь үнэгүй програм хангамж эсвэл үнэгүй програм хангамж, чөлөөт болон нээлттэй эхийн програм хангамжтай холилдож болхгүй. "Freeware"-д “үнэгүй” байх нь ихэвчлэн хувийн болон эх кодгүй тараагдсан програм хангамжаас хамаардаг. Үнэгүй програм хангамжинд тусгай зөвшөөрлийн дагуу хэрэглэгчид чөлөөтэй байдаг жишээ нь ямар ч зорилгоор ажиллуулан өөрчлөх болон бусдад програмаа дахин хуваарилан зарж болно.

Дундын програм нь freeware-тэй ижилхэн. Энэ нь хэрэглэгчдэд зарим туршилтын хугацаа эсвэл нэмэлт функцүүдийг олж авсны дараа төлөхийг үүрэг болгодог. Ерөнхийдөө хэрэглэгч байршил нь өөрчлөгдсөн програм хангамжийн одоогийн суулгацийн хязгаарлалтыг устгахын тулд төлдөг. Дундын програмын өөр төрөл нь хувийн эсвэл боловсролын хэрэглээнд зориулагдсан байдаг жишээ нь IrfanView болон XnView нь ихэвчлэн “freeware" гэж нэрлэгддэг.

Зарим freeware-ийн бүтээгдхүүн нь илүү эсвэл илүү сайн хүчин чадалтай тусад нь төлөгдсөн хувилбаруудтай чөлөөлөгдсөн. Үнэгүй хувилбар нь дээд зэргийн хувилбарыг дэмжихээр товлогдсоноос хойш энэ арга нь freemium ("free" "premium") гэж нэрлэгдэх болсон. Хоёр нь ихэвчлэн үйлдвэрлэгдэж байгаа тодорхойлох [compiler flag]ийг ашиглан кодын суурийг хуваалцдаг. Macintosh-д текст засварлагчид болох BBEdit, BBEdit Lite болон TextWrangler нь энэ загварын жишээ юм. Eudora и-мэйл үйлчлүүлэгчтэй болсон freeware загвар нь зар сурталчилгааны дэмжлэг авч болно. Non freemium төлбөргүй програм нь тараагдах бүтээгдэхүүнээ сайжруулж шинэчлүүлэх үүрэгтэй цор ганц байгууллага шаарддагийн улмаас "тогтворгүй" хэмээн шүүмжлүүлж байна. Бусад төлбөргүй програмын хувьд цаашдыг хөгжил чиглэлгүйгээр зөвхөн нэг удаа эсвэл түр зуур хэрэглэгдэх зорилготойгоор бүтээгдсэн байна. Эдгээр нь хэрэглэгчид ямар нэг шаардлагатай, эсвэл хүссэн өөрчлөлтийг өөрсдөө хийж чадахаар чөлөөт програм хангамж хийдэг шиг эх кодыг багтааж болно.

Түгээх арга

Freeware эдийн засгийн хувьд арилжааг дэмжихэд найдаж болохгүй. Тиймээс интернет бол боломжтой ашиглагдахуйц freeware-ийн анхдагч эх үүсвэр юм. Гэсэн хэдий ч үүнд компакт диск болон бусад хадгалах хэрэгслийг агуулсан төлбөргүй програм болон зэрэглэл олгодог олон компьютерийн сэтгүүл эсвэл сонин байдаг.

Мөн үзэх

Гадаад холбоос