Ofiolita

Ordoviziarreko ofiolitak, Ternuan.

Ofiolitak, lurrazal eta litosfera ozeanikoetan aurki daitezkeen arroka mota batzuk dira. Mota ezberdinetakoak izan daitezke; ultramafikoak, mafikoak eta mafiko bolkanikoak. Ohikoa ez den arren, lurrazal kontinentalean ere aurki daitezke obdukzio prozesu baten eraginez sortutakoak direnak.

Ofiolito izenak, Grekeraz ofio sugea esan nahi du eta lito arroka.

Nahiz eta gehienak ozeano inguruetan sortutakoak izan, batzuk rift ozeanikoetan edo arku bolkanikoetatik eratorriak dira.

Bi moduetara klasifika daitezke, beraien jatorria ea dortsal azkar o mantsoetan sortu den, foliazioak edo estentsioak dituzten eta beraien kapen potentziaren arabera, HOT edo LOT motakoak izan daitezke.

Kontzeptuaren bilakaera

Serpentinita minerala

Ofiolita terminoa Alexandre Brongniart-ek erabili zuen lehen aldiz bere argitalpenetan 1813n eta 1821ean. Lehenengoan, ofiolita hitza arroka metamorfiko bat definitzeko (serpentinita) erabili zuen, zeinak Melanges izeneko bretxa handietan aurkituak izan ziren. Bigarrenean, definizioa zabaldu zuen eta arroka igneoen barietate bat bihurtu zen. Bertan, gabroa, diapasa, mafikoa eta ultramafikoa egonez. Beraz, ofiolita terminoa arroka talde bat definitzeko erabilia izan zen, Alpe eta Apeninoetan sortzen zirenak ain zuzen ere.

Ondoren, Gustav Steinmann- ek beste definizio bat eman zion, urte batzuk geroago “La trinidad de Steinmann” izena hartu zuena. Horri esker, urte batzuk geroago baliagarria izan zen plaka tektonikoen teoria eta itsasoaren hedapena garatzeko. Steinmannek ofiolitak arroka sedimentarioei lotuta zeudela aztertu zuen eta ikusi zuen arroka horiek ur hondoaren ingurunearen arrastoak erakusten zituztela. Beraz, “geosincica” izeneko kontzeptua erabili zuen terminoa ulertzeko. Gainera, Peruko Alpeetan zegoen Ofiolita falta arrazoitzeko “geosincica” gutxi edo lerratu gabea zutela esan zuen. Beraz, mendilerro eta alpeak ezberdinak izan behar zirela adierazi zuen.

Plaka tektonikoak aurrea jarraitu zuen baina “geosincica”ena zaharkituta geratu zen. Ofiolitak kontzeptu berri batekin lotu ziren. Litosfera ozeanikoaren zati zirela adierazi zuten eta dikeak dortsal ozeanikoaren estentsioaren emaitza gisa hartu ziren. Bertan aurkitutako arroka plutonikoak magma zati zaharrak zirela esan zen.

1973an, Akiho Miyashirok ofiolita terminoa aldatu zuen eta Txipren aurkitutako ofiolita zatiei esker, laba eta dikeek kimiko kalkalinoak zituztela adierazi zuen.

Non aurkitu?

Arroka mota hauek, orogenia eremuekin erlazionatuta daude. Orogenia eremu zahar edo berrietan. Beraz,  subdukzio eta kolisio eremuetan aurki daitezke baita ere arroka zaharrez osatutako lekuetan.

Ofiolita gazteenak, alpeetan eta ozeano bareko suzko eraztunean aurki daitezke.

Horrez gain, beste eremu askotan aurki daitezke, esaterako; Zipre inguruan, Zagros mendietan, Arabiar Emirerri Batuetan, Asiako hainbat lekuetan eta Iranen.

Eraketa

Ofiolitak mundu osoko gerriko orogeniko gehienetan izan dira identifikatuak. Hala ere, ofiolitaren eraketaren osagaiak eztabaidatuak izaten ari dira: sekuentzia jatorria eta ofiolita mekanismoaren kokapenarekin. Lokalizazioa sekuentziako dentsitate baxuko lurrazal kontinentalaren gaineko erupzio prozesua da.

Jatorria, ozeanoaren lurrazal gisa

Hainbat ikerlariek ondorioztatu dute ofiolita litosfera ozeanikoa dela. Azterketa sismikoa egin zuten ofiolita konplexu batean. Azterketaren ondorioz, abiadura ozeanikoa eta ofiolita egitura berdinak ziren, ofiolita konplexuaren jatorria lurrazal ozeanikoa dela adieraziz. Itsas hondo eta ofiolitek silikatozko arroken ideia batzuk partekatzen dituzte, horrez gain, potasio eta sodio kantitate handia dute.  Ofiolitoetan aurkitutako mineral, metal eta hidrogeno eta oxigeno isotopoei esker, deduzitu dezakegu,Itsasoko ura basalto beroaren bidez igarotzen zenean , desegin diren kristal batzuen inguruan eta sulfuroen forma jasotako elementu guztiak itsasoko ura beroarekin kontaktuan jarri zirela. Fenomeno bera gertatzen da dortsal ozeanikoetan. Azken froga, Sedimentuen eskualdea laba-buruko alboetan dagoela da. Beraz, hori dela eta, ophiolites-ek ezin dute jarraitu Wilson-en ziklo osoa eta lurrazal ozeaniko atipikoa dela esan ohi da.

Ofiolitaren kokapena

Oraindik ez dago adostasunik ofiolitaren kokapenaren inguruan, lurrazal ozeanikotik kontinentearen mailaraino igotzen den prozesu bat delako, nahiz eta azken honen dentsitatea nahiko baxua izan. Kokapen modu guztiek pauso berdinak jarraitzen dituzte, ordea: subdukzioaren hasiera, ofiolitaren bultzada subdukzio plaka horren gainetik eta airearekin kontaktua.

Hipotesia

Ertz kontinental irregularraren kokapena

Ternuako Uharteetako Badiako konplexuetan egindako ikerketa batean oinarritutako hipotesiak uhartearen arku konplexuarekin konbinatzen den kontinente ertz irregular batek ofiolitoen sorrera arku arroetakoa baino beranduago sortu zela eta konpresioaren ondorioz sortzen direla iradokitzen du. Itsas kontinentala, amildegiak eta luzera berrargitaratzean, lurrazal ozeaniko subdukzituari lotuta dago, uhartearen arku konplexuaren azpitik dagoena. Subdukzioa gertatzen den heinean, kontinente higikorra eta uhartearen arku konplexua elkartzen dira, hasieran harkaitzekin talka eginez. Hala ere, lurrazal ozeanikoa harkaitzen gainetik dago, oraindik ez da subduzitu uhartearen arkuaren azpitik.Lurrazal ozeaniko subduzitua kontinenteko ertzetik bereizten dela uste da, subdukzioarekin laguntzeko. Lurrazalaren atzerapenaren tasa uhartearen arkuaren konplexutasunaren aurrerapena baino handiagoa bada, lubakiaren atzerapena egingo da eta, ondorioz, kontrol-plaka luzapena gertatuko da, uhartearen arku konplexua lubakiaren kentzeko abiadurarekin bat etortzea ahalbidetzen duena. Luzapena, ondorengo arku arroa, lurrazal ozeanikoa sortzen du: ofiolitak. Azkenik, litosfera ozeanikoa erabat garatzen ari denean, uharteko arku konplexuaren erregimen hedatzailea konpresio bihurtzen da. Ozeanoaren azala, beroa eta positiboki higikorra luzapenaren mugimenduan, ez da subduzitzen, horren ordez, irla uhartearen ofiolita bezala abduzitzen da. Konpresioa irauten duen bitartean, ofiolita kontinentearen ertzean kokatzen da.

Taldeak eta eraketak

Ofiolita ohikoenak aro mesozoiko gerriko orogenikotan daude. Arkaiko eta Paleoproterozoiko ofiolitak arroak dira.

Ofiolitak bi taldetan banatzen dira: Tethyan eta mendikateetan. Tethyanekoak mediterraneo ondoan daudenak dira, adibidez, Txipreko Troodoak eta Ekialde Ertainean. Mendikatekoak Ipar Amerikako mendebaldeko mendikateetakoak dira ohikoenak.

Ikerketa

Azal ozeaniko gaztean zeharreko jariakor hidrotermalen zirkulazioak serpentinite sortzen du, peridotiten nahasmendua eta tenperatura baxuko gabro eta basaltoko mineralen nahasmendua. Askotan, mineralak epidositen gainetik aurkitzen dira oso nahastuak hidrotermal keabideekin.

Hortaz, ofiolitak mantuz eta azal ozeanikoz osatuak daudela pentsatzeko arrazoiak daude. Baina, gertutik begiratzean arazo batzuk ikusten dira, silize kantitatearekin (SiO2) eta titanioarekin (TiO2), adibidez, ofiolita basaltoak nagusitzen dira subdukzio guneetan (~ U silize, <%1 TiO2), eta gandor ozeanikoko basaltoak normalean P silize dute eta %1,5-2,5 TiO2.

Feldespatoaren eta piroxenoaren kristalizazio ordena gabroetan inbertitzen da eta ofiolitoek konplexutasun magmatiko multifase bat dute subdukzio guneetan. Izan ere, ofiolito gehienak subdukzioa hasten denean sortzen direlaren geroz eta froga gehiago daude eta hortaz, aurrealdeko arkuko litosfera irudikatzen duten zatiak daude.

Pseudostigrafia eta definizioa

Ofiolitoen sekuentzia estratigrafiakoa litosferaren gandor ozeanikoaren eraketari dagokionez:

• Sedimentuak: lohiak (arbel beltza) eta zatiz osatutako azala.
• Sekuentzia estrusiboa: "lava acojinada" balsatikoak magma edo urarekin kontaktuan egon izatea erakusten dutela.
• Xaflakor dikeak: dike bertikalak, haien paraleloak goiko labak elikatzen dituztela.
• Nibel altuko intrusiboak: gabro isotropikoa, magma frakzioaren indikadorea.
• Gabro belaundua, magma baten ganberaren mineralaren finkapenaren erresultantea.
• Peridotita gehiegi: dunita: magma ganbera batetik eratorritako mineral geruzak.
• Peridotita tektonizatua: mantudun arroka harzburgita/lherzolita.

Aurkikuntzarako ofiolita garrantzitsuak

• Kaliforniako inguruan, Santa Barbaratik San Frantzisko inguruetara ( kostaldeko rango ofiolita)
• Arabiar Emirreri Batuetan, Oman izeneko hiri batean. ( Semail ofiolita)
• Txipreko Troodos mendietan ( Troodos ofiolita)
• Macquaire irlan aurkitutakoa, Tasmanian hain zuzen ere.
• Gros Morne izeneko parke naturalean aurkitu zuten ( Uharteetako badia ofiolita)
• Japonian.(Yakuno, Horokanai eta Poroshiri)
• Zelanda berrian.( Dunita mendiko ofiolita)
• Filipinetan ( Zambales ofiolita konplexua)
• India iparrean ( Naga Hills eta Andaman ofiolita)

1972an ofiolita berriro definitu zen, Penroseko konferentzian. Hauek lehendik izendatutako arroka igneoak bakarrik izango ziren, sedimentuz osatutako arrokak baztertuz.

Bibliografia

• Kearey, Philip; Klepeis, Keith A.; Vine, Federick J. (2009). Global Tectonics (Ingelesez) (3. ed.). 27 y 28. orr.
• Nicolas, Adolphe (1989). Structures of Ophiolites and Dynamics of Oceanic Lithosphere (en inglés). Kluwer Academic Publishers. . 187-197.orr.
• Troodos 1987: Ophiolites and Oceanic Lithosphere. Autores varios. 1987.
• Davis, Roeske, McClelland, Snee. 1999. Closing the ocean between the Precordillera terrane and Chilenia: Early Devonian ophiolite emplacement and deformation in the southwest Precordillera.
• Steinmann, G. 1927. "Die ophiolitshen zonen in den mediterranen Kettengebirgen," traducido y rempreso por Bernoulli & Friedman, en Dilek & Newcomb, eds. Ophiolite Concept and the Evolution of Geologic Thought. Geological Society of America Special Publication 373, 77-91
• Vine F.J.; Matthews D.H. 1963. "Magnetic anomalies over ocean ridges", Nature 199, 947-949.
• Moores, E.M. 2003. "A personal history of the ophiolite concept" in Dilek and Newcomb, editors, Ophiolite Concept and the Evolution of Geologic Thought. Geological Society of America Special Publication 373, 17-29
• Coleman, R.G. 1977. "Ophiolites: Ancient Oceanic Lithosphere?" Springer Verlag, 229 orr

Kanpo estekak

• Ishiwatari, A. (2001). "Ofioliten sarrera" . Kanazawako unibertsitatea . 2016ko uztailaren 26an kontsultatua.
• Shervais, JW (2001). "Jaiotza, heriotza eta berpizkundea: ofiolitoen bizitzaren zikloa suprasubdukzio guneetan"(PDF) . Geokimika, geofisika, geosistemak . 2 . Bibcode : 2001GGG ..... 2.1010S . Doi : 10.1029 / 2000gc000080 . 2016ko uztailaren 26an kontsultatua .
• Ofioliti, ofiolitoaren eta kitosfera ozaeanikoaren aldizkari moderno internazionala.
• Ohioko Estatuko Unibertsaitateko ofiolitoen galeria, Flickr-en argitaratua.

• Datuak: Q605396
• Multimedia: Ophiolite / Q605396